La lenga franc-comtesa

Lo fach de parlar del franc-comtés sus aqueste blòg es un biais de far un ligam entre Franca-Comtat e Occitània. M'agrada plan! De mai, d'unes occitanistas an l'abitud desplasenta de considerar qu'al nòrd d'Occitània se parla solament lo francés e que francés = Lenga d'òil = Lenga de Paris. Es totjorn bon de donar d'informacions a prepaus d'aquò! Las lengas d'òil an tanben una diversitat. Lo franc-comtés pòt èsser vist benlèu coma un dialècte de la lenga d'òil mas es pas un dialècte del francés (qu'es tanben un dialècte d'òil). E mai se la situacion es diferenta qu'en Occitània, podèm veire tanben en Franca-Comtat, la resulta de la politica d'estandadizacion de culturas en França ... Lo franc-comtés es segurament una de mai amenaçada de las lengas d'òil. I a quitament pas de recèrca a l'Universitat de Besançon (alara que lo galò en Bretanha, lo picard, lo normand an un pauc de reconeissança dins las universitats ... vergonha, vergonha, vergonha, ... ). Coma sovent la lenga es ara gaireben desconeguda de la populacion e lo nombre de locutors se redutz ... Plan trist tot aquò ! Pr'aquò lo franc-comtés es una lenga rica amb d'influéncias multiplas : francoprovençala, germanica, ... Vos prepausi una revirada d'una partida de l'article que faguèri sus la wikipèdia en francés. Me calrà revirar l'article tot per la wikipèdia occitana !

Lo francomtés es una lenga romanica qu'aparten a la familha de las lengas d'oìl. Se parla subretot dins lo nòrd de la Franca-Comtat (lo sud de la Franca-Comtat es a "l'origina" de lenga francoprovençala) mas tanben dins lo nòrd del Canton del Jurà (en Soïssa) e dins una pichòta partida de l'Alsàcia, lo "Sundgau romanic" dins lo departament del Naut-Ren. Es sonada "franc-comtés", "lenga comtesa", "parlar comtés d'oìl" e sovent per lo tèrme de "patés". Pòt tanben èsser sonat "franc-comtés-jurassian" pel fach qu'es parlada a l'encòp en Franca-Comtat e dins lo Jura soïs.

Existís un pauc de literatura populara coma de nadals, qualques poèms e de contes. Los tèxtes en franc-comtés los mai ancians datan dels segles XVI e XVIIe. La lenga foguèt estada estudiada per qualquas personas : per Colette Dondaine, una universitària e Jean-Marie Marconot, cercaire del CNRS escriguèt un trabalh de sociolingüstica. Ca que la, faguèt paréisser d'articles a prepaus del franc-comtés dins la revista occitana de sociolingüistica "Lengas". Mantun lexic localizats son estats escriches.

Es dins lo nòrd del domeni qu'es encara la mai viva e que lo dialècte es lo mai ric e lo mens francizat : lo dialècte del costat de "Belfort" (Béfô en comtés) e Montbéliard (Montbyai en comtés) e subretot dins lo Canton del Jurà ont la lenga es un pauc ensenhada dins d'unas escòlas. Demòra d'associacions de locutors (amb d'unes que son naturals amb lo franc-comtés coma lenga mairala). Fan un trabalh bèl e fan paréisser regularament de publicacions, de cd e de lexic. Òsca a els !

Mai d'entresenhas en francés dins l'article Wikipèdia : http://fr.wikipedia.org/wiki/Franc-comtois

Lo primièr mini-lexic occitan / franc-comtés de l'istòria (!)

(Basat sul dialècte del nòrd del domeni)

• soi = I seu
• es = ç'ât
• anam = nôs van
• adieu / bonjorn = sailu / bondjoué,
• Va plan ? = Coli vai ?
• la vila = lai vèle
• lo vilatge = lou velaidje
• mercés = maichi
• l'ordenador = l'ouërdenatou
• l'aiga = l'âve
• l'ostal = l'ôtâ
• lo can = lou tchïn
• lo cat = lou tchait